ବାଟେଘାଟେ, ଚାଷଜମି, ନଈ, ପୋଖରୀ ପ୍ରାୟ ସବୁଆଡେ ଦେଖାଯାଉଥିବା ମାଛରଙ୍କାଟିର ନାମ ହେଉଛି White-throated Kingfisher । ପ୍ରାୟ ୨୮ ସେଣ୍ଟିମିଟର ଲମ୍ବା ଏଇ ମାଛରଙ୍କାର ବେକ ଧଳାରଙ୍ଗର ହେଇଥିବାରୁ ଏହାର ଏପରି ନାମକରଣ ହୋଇଛି । ଏହାର ପିଠି, ଡେଣା, ଲାଞ୍ଜ ଆଦି ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ ନୀଳରଙ୍ଗର; ତଳଛାତି ଭାଗ ସଫାଧଳା; ମୁଣ୍ଡ, କାନ୍ଧ, ଲାଞ୍ଜପାଖ ଓ ତଳଭାଗ ମାଟିଆ ଓ ଗୋଡ ଓ ଥଣ୍ଟ ଗାଢ ନାଲି ରଙ୍ଗର । ଏଇ ମାଛରଙ୍କା ମାଟିରେ କିମ୍ବା ଗଛରେ ଗାତ କରି ବସା କରେ ଓ ପୋକଜୋକ, ବିଛା, କଙ୍କଡା, ଗେଣ୍ଡା, ବେଙ୍ଗ ଆଦି ଧରି ନେଇ ଖାଏ । ଇଏ ହେଉଛି ସେଇ ମାଛରଙ୍କା ଯାହାକୁ ମୁଁ ପିଲାବେଳେ ଘରପାଖରେ ଦେଖୁଥିଲି ।

ଏକ ସମ୍ଭ୍ରାନ୍ତ ଭଦ୍ରବ୍ୟକ୍ତି ପରି ଦିଶୁଥିବା Pied Kingfisher ର ରଙ୍ଗ କେବଳ କଳା ଧଳା । ପ୍ରାୟ ୨୬ ସେଣ୍ଟିମିଟର ଦୀର୍ଘ ଏଇ ମାଛରଙ୍କା ମାଟିରେ ଗାତ କରି ରୁହେ ଓ କେବଳ ମାଛ ହିଁ ଖାଏ । ଶିକାର ଧରିବା ପୂର୍ବରୁ ଏଇ ମାଛରଙ୍କା ପାଣିରୁ ପ୍ରାୟ ୫୦ଫୁଟ ଉପରକୁ ଉଠିଯାଏ ଓ ୯୦ ଡିଗ୍ରୀରେ ସିଧା ପାଣି ଭିତରକୁ ପଶି ଶିକାର କରେ ।

ପ୍ରାୟ ୩୫ ସେଣ୍ଟିମିଟର ଦୀର୍ଘ ନୀଳ ଘିଅ ରଙ୍ଗର Stork-billed Kingfisher ର ଦେହ ତୁଳନାରେ ମୁଣ୍ଡ ବଡ଼ । ନାଲି ଓ ଇସତ୍ ବାଇଗଣୀ ରଙ୍ଗର ମଜବୁତ ଥଣ୍ଟ, ଗାଢ ନାଲି ଗୋଡ, ମୁଣ୍ଡ ମାଟିଆ, ଛାତି ଓ ତଳଭାଗ ଘିଅ, ପିଠି ପଟ ସବୁଜ, ଏବଂ ଡେଣା ଓ ଲାଞ୍ଜପାଖ ନୀଳ ରଙ୍ଗର । ଜମି, ଗଛ, ଉଇହୁଙ୍କାରେ ସୁଡଙ୍ଗ କରି ରହୁଥିବା ଏଇ ମାଛରଙ୍କା ଗଛରେ ବହୁତ ସମୟ ଧରି ଲୁଚିରୁହେ । ଦୂରରୁ ଲକ୍ଷ କରି ପାଣିରୁ ମାଛ, କିମ୍ବା ପାଖରୁ ଛୋଟ ସରୀସୃପ, ମୂଷା ବେଙ୍ଗ ଆଦି ଧରି ଖାଏ ।

ଅନ୍ୟସବୁ ପ୍ରଜାତିଙ୍କଠୁ ଆକାରରେ ଯଥେଷ୍ଟ ଛୋଟ ହେଉଛି ପ୍ରାୟ ୧୮ ସେଣ୍ଟିମିଟର ଦୀର୍ଘ କମଳା ନୀଳ ରଙ୍ଗର Common Kingfisher । ଏହାର ଲାଞ୍ଜ ଛୋଟ ଓ ଥଣ୍ଟଟି ବଡ । ଦେହର ଉପରିଭାଗ ଆକାଶୀନୀଳ, ଡେଣା ଇସତ୍ ସବୁଜ, ଛାତି ଓ ତଳଭାଗ ହାଲୁକା କମଳା ମାଟିଆ ମିଶା, ଛୋଟ ଛୋଟ ଗୋଡ ଦୁଇଟି ଗାଢ ନାଲି ଓ ଥଣ୍ଟଟି କଳା ରଙ୍ଗର । ସାଧାରଣତଃ ମାଟିରେ ଗାତ କରି ବସା ବାନ୍ଧୁଥିବା ଏଇ ମାଛରଙ୍କା ପାଣିକୁ ଲାଗି ଉଡିପାରେ ଓ ପାଣି ଭିତରର ଶିକାର କୁ ଦେଖିପାରେ । କିଛି ସମୟ ଉଡିଲା ପରେ ପାଣିରେ ପଶି ଶିକାର କୁ ଝାମ୍ପିନିଏ । ମାଛ ଏହାର ମୁଖ୍ୟ ଖାଦ୍ୟ ହୋଇଥିବା ବେଳେ ଏହା ଅନ୍ୟ କୀଟପତଙ୍ଗ, କଙ୍କି, ପ୍ରଜାପତି, ବେଙ୍ଗ, ଚିଙ୍ଗୁଡି ମଧ୍ୟ ଖାଇଥାଏ ।

ଧୁସରନାଲି ରଙ୍ଗର Ruddy Kingfisher ଭିତରକନିକାରେ ନିକଟରେ ଠାବ କରାଯାଇଛି । ପ୍ରାୟ ୨୫ ସେଣ୍ଟିମିଟର ଦୀର୍ଘ ଏଇ ମାଛରଙ୍କାର ଥଣ୍ଟ ଓ ଗୋଡ ନାଲି ମିଶା କମଳା ରଙ୍ଗର, ଛାତି ଓ ତଳଭାଗ ଦେହର ଉପର ଭାଗ ତୁଳନାରେ ସାମାନ୍ୟ ହାଲୁକା ରଙ୍ଗର । ଗଛ ଓ ମାଟିରେ ଗାତ ଖୋଳି ବସା କରୁଥିବା ଏଇ ମାଛରଙ୍କାର ଖାଦ୍ୟ ମୁଖ୍ୟତଃ ମାଛ କଙ୍କଡ଼ା ଓ ଅନ୍ୟ କୀଟପତଙ୍ଗ । ଏଇ ମାଛରଙ୍କା ସାଧାରଣତଃ ସକାଳୁ କିମ୍ବା ସଂଧ୍ୟାବେଳେ ଶିକାର କରିବାର ଦେଖାଯାଏ । ପାଗ ଥଣ୍ଡା ଥିଲେ ଦିନ ସାରା ଏହା ଖାଦ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିବାରେ ଲିପ୍ତ ଥାଏ ।

ଭିତରକନିକାର ମାଛରଙ୍କା ସବୁ ମୁଖ୍ୟତଃ ମାଛ, କଙ୍କଡା, ଚିଙ୍ଗୁଡି ଆଦି ଜଳଜୀବଙ୍କୁ ଖାଆନ୍ତି । ଏମାନଙ୍କର ସହାୟକ ହୁଏ ହାଲୁକା ଭଟ୍ଟା ଥିବା ସମୟ । ପାଣି ଧିରେ ଧିରେ କମିଲା ବେଳକୁ ଭିତରକନିକାର କାଦୁଆ ପଠାମାନଙ୍କରେ ଦେଖାଯାଆନ୍ତି ବିଭିନ୍ନ ଜଳଚର ଜୀବ ଯାହାଙ୍କୁ ଧରିବା ପାଇଁ ସେଇ ସମୟରେ ମାଛରଙ୍କାମାନେ ହେଇଯାଆନ୍ତି ଖୁବ ଚଳଚଂଚଳ ।

ଭାରତରେ ଦେଖାଯାଉଥବା ୧୨ଟି ମାଛରଙ୍କା ପ୍ରଜାତିରୁ ୮ଟି ପ୍ରଜାତି ଭିତରକନିକାରେ ଦେଖାଯାଆନ୍ତି । ଓଡିଶା ପାଇଁ ଏହାଠୁ ବଡ ଗର୍ବର କଥା ଆଉ କଣ ହୋଇପାରେ! ଭିତରକନିକାରେ ଏଥିପାଇଁ ବର୍ଷସାରା ଲାଗିରୁହେ ପର୍ଯ୍ୟଟକ, ପ୍ରକୃତିପ୍ରେମୀ, ପରିବେଶବିତ୍ତ, ଫଟୋଗ୍ରାଫରଙ୍କ ଗହଳି । ବିଶେଷ କରି ବିରଳ Brown-winged, Black-capped, Collared Kingfisher ଭିତରକନିକାର ମୁଖ୍ୟ ଆକର୍ଷଣ । ଏତେ ପ୍ରକାରର ମାଛରଙ୍କାକୁ ଦେଖି ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇଯାଇଥିଲି ଯେବେ ପାର୍କକୁ ମୁଁ  ପ୍ରଥମେ ଯାଇଥିଲି । ଭାବିଥିଲି ମାଛରଙ୍କା ଚଢେଇକୁ ଦେଖେଇ ବଡ କରିଥିବା ମୋ ଜେଜେମା’ ଯଦି ଏବେ ବଂଚିଥାଆନ୍ତା, ଏତେ ସବୁ ରଙ୍ଗର ମାଛରଙ୍କାଙ୍କୁ ଦେଖି ସେ ନିଶ୍ଚୟ ବହୁତ୍ ଖୁସି ହୋଇଥାଆନ୍ତା ।

Thank you Chandrakant Pattnaik for the photographs and Satyesh Naik and Ashis Dhir for the support.